Kreyol

Syans partisipatif

Nou bèzwen ou !

Yélélé ba tout sé lékòl ya ké sé fanmi yan ! Nou ka propozé zot dé projè di syans partisipatif ki ké permèt nou tout anprann ké ari, piti kou gran. Nou ké ba’y zot plis esplikasyon, pi apré, pou zot pouvé konprann kouman pou zot fè si zot anvi ba’y roun lanmen annan sa mayouri a, ké vwéyé zot pa observasyon yan ba sé chercheur ya ki ké sanblé yé ké sa yé menm trapé di yé koté.

Métod

A roun létid pou konprann ki mannyè lanatir anvil pouvé espliké prézans oben absans papiyon sann an

Papiyonnit a roun maladi lapo, roun gratel kou nou ka di a, ki ka aparèt lò ti pwèl papiyon sann an ka mennyé yo. Koté Lagwiyan, i gen dé sèrten komin koté sa problèm a ka rivé plis ki ròt koté, apéprè chak lanné. Nou menm ka étidyé mannyè sa papiyon a ka viv (ki koté i fika, kisa i ka manjé, ki bèt ki ka manjé’l osi) pou nou pouvé konprann poukisa i genyen dé koté ki gen pi bokou papiyon sann ki ròt bò. A pousa nou bèzwen zot endé nou asou kèsyon lanatir anvil a !

Ki entérè nou gen a étidyé lanatir anvil?

Anvil i gen zannimo é i gen dé pyé bwa osi. I gen pyé bwa ki ka lévé annan park, òbò lari, asou téren moun ké la i gen bwa. Pourtan, lò roun pyé bwa ka ritrouvé so kò li rounso toupatou, li ka riské di divini lasib di maladi oben di mové insèkt ki ka manjé so féy. Okontrè, lò i genyen on pil pyé bwa diféran annan roun koté, yé ka endé yé kò briga kont tousa atak ya. Anplis, nou déjà konstaté ki roun koté konsa ké ritrouvé so ékilib natirel pi vit lò i ké pertirbé. 

Pou nou pouvé genyen miyò konésans asou tousa, nou ka mandé lapulasyon di Lagwiyann di partisipé annan dé projè. Mé sa ki anvi partisipé pa oblijé di partisipé annan lé dé, yé pé chwézi rousèl si yé lé ! Prèmyé projé a di marké roun list di tout pyé bwa ki ka lévé anvil. Nou lé konnent ki pyé bwa ki ka pousé annan ou jarden, annan ou lari, annan ou kartyé, ké kisa ki yé grandèr. É si ou rèmarké papiyon sann, oben yé chini, asou yé, di nou’l ! Dézyèm projé a a di mété fo chini vèrt (ki fèt ké lapat a modelé) asou sé pyé bwa ya pou vérifyé si i gen zwézo ki ka vin ataké yé. Konsa nou ké pouvé wè si anvil i gen zwézo ki ka manjé sé chini ya é ki ka anpéché yé rèprodwi yé kò.

Prèmyé projé : miziré pyé bwa

1 : Rèpéré roun oben plizyè pyé bwa ki ka miziré pasé 1mèt di otèr (tansyon, palmyé ké lyann pa annan!).

2 :  Pran 4 photo: roun di pyé bwa a menm, ké tout so kò, roun di so ékòrs, roun di so féy ké roun si so flér/frwi si i genyen. Ou pouvé télécharjé sé foto ya dirèktèman asou nou paj enternèt, ké marké non pyé bwa a si ou konnent li. Sa enpòrtan osi di byen présizé ki koté pyé bwa  té fika. Ké Google Maps (to ka tapé adrès koté a épi to ka chwézi mod « satélit » a), to pouvé mété roun markèr asou li ké so koordoné ki ké aparèt anba paj a. Di sa fason a, ou pé endiké non koté i fika a osi.

3 : Miziré sirkonférans pyé bwa a ké so otèr. Pousa, fo to anroulé oun mòso kòrd alantou pyé bwa a, anviron a 1,5m di otèr (apéprè otèr ou vant), to ké koupé’l koté so dé dibout ké jwenn yé kò. Lò to fini, to ké miziré to kòrd ké roun règ oben roun mèt lakoutir.

Pou trapé otèr pyé bwa a, fo ou pliyé roun mòso féy papyé an dé pou li formé roun tryang, apré to ka koupé lèrestan papyé a pa anlè tryang a. Toupandan to ka tjenbé roun kwen di tryang a, to ka tjenbé koté tryang a ki pi long pa bòd to zyé, ké pwent opozé a annan dirèksyon pyé bwa a. Lò ou fè sa, fo to rèkilé (ou vansé) jik tan to rivé wè tou laro pyé bwa a. Lò to fini fè sa, to ka marké koté ou rivé a épi to ka miziré distans a i gen antr sa koté a ké pyé bwa a (fo to savé ki roun pa maché ka miziré apéprè roun mèt di longuèr). Ajouté to pa otèr, parssèkè to ga gadé pyé bwa a di otèr to wéy pa atè a, é to ka trapé otèr pyé bwa a. Apré to gen pou voyé tousa asou formilèr a ki asou nou paj enternèt a.

Gid atak

Deuzyèm projé : Fabriké chini

Sala ka vini kontinyé prèmyé a, men li pa obligatwar. Pou fabriké chini ya, to pé kontakte nou é nou ké voyé sa ki fo pou to, oben to pouvé sèrvi ou pa.

1 : Ké lapat a, to ka préparé roun ti boul di 1cm di dyamèt. To ké krazé’l piti piti asou fil fèr a ké roulé’l ké to dwèt, pou to pouvé trapé roun ti chini vèrt di 3cm longuèr. Panga, so surfas didwèt byen lis, ké san mark !

2 : Asou pyé ba a ki ou mèziré a, ou ka chwézi roun branch (apéprè a 1-1,5 mèt di sol a) asou kilès to ké enstalé roun chini ki fèt ké lapat a modelé (roun sèl par pyé bwa!) asou ti bout branch yan, obòd so féy.

3 : Chini yan gen pou rété asou pyé bwa a 3 jou, apré to ké rékolté yé pou to pouvé gadé si yé gen dé mark atak. Kèkiswa si yé gen ou non, pran dé foto pou voyé pou nou !